Οι ανθρώπινες σχέσεις ως μορφή τέχνης

Αυτό το κείμενο έχει ως σκοπό να εξετάσει αν, και υπο ποιές προϋποθέσεις, οι ανθρώπινες σχέσεις μπορούν να θεωρηθούν τέχνη και να αναπτύξει τη χρησιμότητα μιας τέτοιας θεώρησης.

Οι σχέσεις που αναπτύσσουν οι άνθρωποι έχουν διάφορα είδη, αλλά εδώ ίσως θα ήταν καλό να έχουμε κατ' αρχήν στο μυαλό μας τις ερωτικές σχέσεις, μόνο και μόνο διότι αυτές οι σχέσεις καταναλώνουν τη μεγαλύτερη προσπάθεια απο μέρους των εμπλεκομένων, ώστε να είναι αρμονικές και ενδιαφέρουσες, ενώ συνήθως καλύπτουν μεγάλο μέρος του ελευθέρου χρόνου τους.

Μπορούμε λοιπόν να αρχίσουμε να βλέπουμε αναλογίες ανάμεσα στην τέχνη και τις ανθρώπινες σχέσεις. Αρχικά μία σχέση είναι σίγουρο ότι, τουλάχιστον αν τα μέλη του είναι έστω και ελάχιστα συνειδητοποιημένα, αναζητεί την ομορφιά: Όμορφες στιγμές, όμορφα λόγια, όμορφες εικόνες. Απαιτεί ταλέντο, έμπνευση και πολύ προσπάθεια, ακριβώς στις αναλογίες που τα απαιτεί και κάθε άλλη τέχνη. Πόση έμπνευση χρειάζεται για να κάνεις κάτι διαφορετικό κάθε μέρα, να μην σε τρώει η ρουτίνα της καθημερινότητας και να μη γίνεσαι ένας βαρετός κολλημένος καλλιτέχνης για τον σύντροφό σου;

Αν ειδωθεί σωστά μια σχέση μπορεί να είναι δημιουργία. Κάθε συμπεριφορά που μετά απο καιρό είναι τετριμένη στην καθημερινότητα μιας σχέσης μπορεί να πηγάζει απο κάτι απειροελάχιστο που συνέβη στον πρώτο μήνα. Χτίζοντας μέρα με τη μέρα λοιπόν, με τις εναλλαγές που η διάθεση και ο ψυχισμός του κάθενος επιβάλλει, το ντουέτο επιδίδεται σε καθημερινό αυτοσχεδιασμό, σαν free τζαζ μπάντα, που μέσα από τζαμαρίσματα προσπαθεί να γνωριστεί.

Σε αυτό το σημείο κανείς μπορεί να ισχυρισθεί ότι "καλά όλα αυτά, αλλά τη βλέπουν μόνο οι δυο τους την τέχνη τους αυτή". Θα έλεγα όμως οτι και ο ένας ακροατής είναι σχετικά μεγάλο ακροατήριο, αν σκεφτεί κανείς ότι, τον κάθε αρχάριο κιθαρίστα μπορεί να μην τον ακούει ούτε η μητέρα του. Άλλωστε μια σχέση που πηγαίνει καλά συχνά παρουσιάζεται και σε φίλους και συγγενείς, καλογυαλισμένη και καλοντυμένη, ακριβώς όπως καλογυαλίζονται οι δίσκοι των καταθλιπτικών και αλκοολικών rockstars, παρά τα χιλιάδες προβλήματα που μπορεί να αντιμετωπίζουν στην καθημερινότητα τους. Και βέβαια, αν γίνει κάτι εξαιρετικό μπορεί μία σχέση να μείνει στην αιωνιότητα. Πόσα και πόσα ζευγάρια δεν έχουν μείνει αιώνες μετά ζωντανά στη σκέψη και τα στόματά μας και σιγοτραγουδιούνται όταν θέλει κανείς να ονειρευτεί μεγάλα ερωτικά πάθη. Αφού λοιπόν και στις υπόλοιπες τέχνες, υπάρχει η ανάγκη να βγεί κάτι εξαιρετικό για να μείνει στην αιωνιότητα, η αρχική μας πρόταση παραμένει αλώβητη.

Τέλος, οι σχέσεις, περνάνε, αφήνοντας βέβαια στην είσοδο τα περιττά τους βάρη, και απο το κριτήριο του Όσκαρ Ουάιλντ: Κάθε τέχνη πρέπει να είναι παντελώς άχρηστη. Δεν περνάνε βέβαια όλες οι σχέσεις, αλλά οι σωστές σχέσεις, αυτές δηλαδή που δεν στηρίζονται στην αλληλοεξάρτηση αλλά ο κάθε συμμετέχων μπορεί να καλύψει μόνος του τις βιοποριστικές ανάγκες. Αυτές οι σχέσεις περνάνε το κριτήριο. Το κάθε μέλος της σχέσης αφοσιώνεται στην καλαισθησία της σχέσης του, μόνο λόγω μιας εσωτερικής παρόρμησης.

Θα ήταν ευχής έργο αν, σε όλες τις σχέσεις, οι άνθρωποι επιδίδονταν με την ίδια δημιουργική διάθεση. Τότε ακόμα και οι φιλικές σχέσεις, οι σχέσεις γονέων-παιδιών (απο πλευράς του γονιού προς το παιδί αυτή η διάθεση συνήθως υπάρχει, βέβαια) αλλά ακόμα και οι επαγγελματικές θα μπορούσαν να γίνουν τέχνη. Θα μπορούσαν να δημιουργούν όμορφες καταστάσεις να χτίζουν πάνω στα προηγούμενα και να εξελίσονται. Ο κανόνας όμως είναι οτι στην καλύτερη περίπτωση, αν ακούγονται τα αποτελέσματα των σχέσεων αυτών, το πολύ πολύ να ακούγονται για να περνάει η ώρα, σαν χιλιοακουσμένα ανακυκλώσιμα τραγούδια.

Και οι ερωτικές σχέσεις βέβαια, πολλές φορές εκπίπτουν, σε χαζοτράγουδα κάποιας ημίγυμνης τραγουδίστριας.

Κλείνοντας θα εξηγηθεί γιατί είναι τόσο χρήσιμη η θεώρηση αυτή. Πρώτον και κύριον, ίσως με αυτή τη θεώρηση ενταθεί η όρεξη κάποιου να δει δημιουργικά τις σχέσεις του, να κάνει καινούργια πράγματα και να οικοδομήσει όμορφες καταστάσεις. Η έμπνευση είναι σίγουρα δυσεύρετη και θέλει πολύ εσωτερική γυμναστική, ενώ και πάλι, δεν μπορείς να είσαι σίγουρος ότι θα έρθει όταν τη χρειαστείς. Πάντα, βέβαια, η έμπνευση "βρίσκεται στην άκρη του μολυβιού".

Κατά δεύτερον είναι πιστεύω σημαντικό να εξισωθεί ο θαυμασμός που νιώθει κανείς για τους μεγάλους των τεχνών της μουσικής, του κινηματογράφου κλπ, με τον θαυμασμό που πρέπει να νιώθει για κάποιον που είναι σωστός και 'καλλιτέχνης', στις σχέσεις του με τους άλλους ανθρώπους. Δεν χρειάζεται λοιπόν, να αρπάξει κανείς μια κιθάρα για να γίνει σημαντικός.

Τρίτον συμπεριλαμβάνοντας στις τέχνες τις 'καλλιτεχνικές', δημιουργικές ανθρώπινες σχέσεις, που εμπεριέχουν σίγουρα αλληλεγγύη, σεβασμό και αλληλοαποδοχή μπορούμε να πούμε πλέον και εμείς την κλισέ φράση: η τέχνη είναι το μόνο πράγμα που έχει πραγματικά σημασία.